Het mooie aan lid zijn van een patiëntenvereniging is niet alleen dat je regelmatig een interessant magazine krijgt toegestuurd, maar ook dat er weleens wat wordt georganiseerd voor lotgenoten. Zoals ook regiobijeenkomsten met leerzame lezingen en uitwisselingen. Dit keer had de Vereniging van Ehlers Danlos patiënten een webinar over rouw: levend verlies en het leven omarmen bij EDS. Maurits Groot Kormelink, verlies- en rouwtherapeut, was hierbij uitgenodigd als gastspreker.
Rouw bij levend verlies
Dat er sprake is van rouw als iemand overlijdt, dat kennen we wel. Bij een chronische ziekte of beperking kan de rouw om het verlies steeds weer terugkomen. Verlies om dingen die niet meer kunnen, of om mensen die uit je leven verdwijnen vanwege het niet meer kunnen van die dingen.
En op zich is rouw een normaal iets, verlies en het verdriet daarom horen nu eenmaal bij het leven. Bij EDS kan dit een continu proces zijn, waar je steeds wisselend in zit doordat je steeds iets anders moet inleveren. Soms went het snel, soms niet. Het is ook een uniek proces wat bij iedereen anders is.
Waar vaak het rouwproces uitgelegd wordt als fasen waar je doorheen gaat, gaf Maurits de vergelijking met twee eilanden. Bevind je je op het ene eiland, dan sta je stil bij je verlies en de gevoelens die het met zich meebrengt. Op het andere eiland omarm je het leven. Beiden mogen er zijn en vormen samen een gezonde vorm van rouw.
Start rouw bij de diagnose EDS?
Tussendoor werden regelmatig stellingen voorgelegd aan een panel van ervaringsdeskundigen en de deelnemers van het webinar. Eén van die stellingen was dat rouw start bij de diagnose. Als ik het goed heb onthouden, was het merendeel het daar niet mee eens. Ik ook niet trouwens.
Terugkijkend is bij mij het rouwen al veel eerder gestart, vanaf het moment dat ik in die mate last kreeg van klachten, dat ik dingen in moest leveren. Als eerste was dat het afscheid van het werken in de gehandicaptenzorg. Maar mijn rol in ons gezin, die anders werd dan ik wilde. Niet meer impulsief activiteiten kunnen ondernemen. De overstap moeten maken naar hulpmiddelen.
En toch, alhoewel ik in eerste instantie best verdrietig was om het feit dat ik niet meer zo lang kon lopen of staan, denk ik dat juist die rolstoel ervoor heeft gezorgd dat ik het leven weer meer kon omarmen. In die zin zijn die hulpmiddelen misschien wel de buitenboordmotor voor het roeibootje welke je met meer gemak van het ene naar het andere eiland brengt.
Nu kwamen bij mij de hulpmiddelen niet lang na de diagnose, maar ook de diagnose zelf maakte voor mij dat ik makkelijker kon switchen. Het nam twijfels weg, ik wist beter wat mijn klachten veroorzaakte en hoe ik hiermee om kon gaan. Wat overigens nog niet wil zeggen dat het daarmee klaar was. De diagnose was geen eindstation, want er komt steeds weer een ongemak bij of er moet steeds weer iets ingeleverd worden.
Steun en begrip vanuit de omgeving
Tijdens het webinar was het mooi om te zien hoe er in de chat gepraat werd over het onderwerp door de deelnemers. Want ook al doorloopt ieder het rouwen op een eigen manier, er was toch ook veel herkenning. En die herkenning, het delen met elkaar en erover praten kan al een steun zijn. Al ben ik zelf niet altijd even actief in de lotgenotengroepen, het is toch fijn om te weten dat je niet de enige bent die iets op dezelfde manier doormaakt.
Dat begrip mis je soms wel in je directe omgeving, waar ze nooit voor de volle honderd procent snappen wat je ervaart als je EDS hebt. Verwachtingen willen nog weleens verschillen vanaf de ene of andere kant. Maar dat hoeft nog niet meteen te betekenen dat je geen steun kan krijgen van je omgeving. Wat ik in het gesprek wel een goede tip vond, is om die verwachtingen uit te spreken. Zelf aangeven wat je voelt en wat je daarbij nodig hebt, de ander kan dat niet altijd raden.
Daarnaast heeft je gezin ook een eigen rouwproces, waar ze op hun manier mee omgaan. Je zit niet altijd op hetzelfde eilandje op hetzelfde moment. Dat zie ik ook wel terug in ons gezin. Soms zijn er momenten dat ik gewoon even flink over mijn grenzen wil gaan om plezier te hebben, terwijl mijn man zich dan zorgen maakt om mij. Andersom zit ik ook weleens vast in mijn verdriet en hebben mijn man en kinderen op dat moment juist even behoefte om iets actiefs te ondernemen. Dat helpt op dat moment niet zo bij mijn verdriet. Maar het bewust zijn van dat we allemaal onze eigen momenten hebben waarbij we stilstaan bij verlies en momenten waarbij we het leven juist omarmen, maakt het voor mij wel inzichtelijker.
Voor altijd blijven switchen tussen de eilanden?
Aan het einde was er ruimte voor vragen en stelde ik de vraag of ooit nog een eind komt aan het steeds maar switchen tussen stilstaan bij verlies en omarmen van het leven. Of dat de eilanden misschien dichter bij elkaar komen te liggen. Maurits gaf daarop het antwoord dat die eilanden wel blijven, maar dat de verbinding ertussen beter wordt. En dat er meer ruimte komt om de eilanden te verkennen.
Eerder gaf iemand uit het panel ook al aan dat het rouwen niet makkelijker wordt, maar dat je er wel vaardiger in wordt. En af en toe geen plezier hebben in het leven, hoort er gewoon bij. Zolang er maar genoeg plezier is om te kunnen compenseren.
Als ik naar mezelf kijk, heb ik gelukkig meer dan genoeg om mijn verdrietige momenten mee te compenseren. En ik herken het ook dat ik meer ruimte ervaar en nieuwe wegen ontdek op beide eilanden.
Om weer even terug te komen op die rolstoel: ik had tien jaar geleden echt niet verwacht dat ik zo ontzettend veel plezier zou hebben in het dansen in een rolstoel. En ook in mijn gezin en werk geeft de rolstoel me zoveel meer mogelijkheden. Maar zolang er nog niet altijd en overal sprake is van een inclusieve en toegankelijke samenleving, zal ik op dat andere eiland ook mijn weg vinden om dat ongenoegen te uiten.
Herken jij het rouwen bij levend verlies? Wat helpt jou hierin?
