De vakantie is weer voorbij en met onze jongste die het examenjaar ingaat, werd ik alweer met mijn neus op de feiten gedrukt. Hoewel ik twintig jaar in het onderwijs heb gewerkt, weet ik maar weinig van het voortgezet onderwijs. Je gaat ervan uit dat school netjes volgens de regels handelt. Maar als je er maar weinig mee te maken hebt gehad, hoe weet je dan eigenlijk wat wel en niet volgens de regels is?
Hetzelfde geldt voor mbo-studenten en hun ouders. Vaak is het de eerste keer dat ze met mbo te maken hebben. En al hebben ze er meer ervaring mee: regels en situaties veranderen weleens. Helemaal als het om een student met een beperking gaat, dan lijkt alles ineens een stuk ingewikkelder te gaan.
Door het vrijwilligerswerk dat ik bij Ieder(in) en Zorgeloos naar School doe, heb ik inmiddels een lijstje met linkjes verzameld. Die verwijzen naar hoe het zou moeten gaan, maar ook naar mogelijkheden die er binnen die regels zijn. En zo aan de start van het schooljaar leek het me wel een goed idee om hier wat over te schrijven!
Toelating mbo
Of iemand nu van het voortgezet onderwijs komt of voortgezet speciaal onderwijs, wel of geen beperking heeft, het toelatingsrecht en de toelatingseisen zijn voor iedereen hetzelfde.
Er zijn verschillende niveaus in het mbo en op deze pagina van de rijksoverheid kun je vinden welke vooropleiding nodig is voor welk niveau: Uit welke mbo-opleidingen kan ik kiezen?
Behalve het voldoen aan die vooropleiding, geeft een aanmelddatum voor 1 april plus het volgen van intakeactiviteiten recht tot toelating. Er zijn een paar opleidingen die aanvullende eisen mogen stellen. En bij een start later in het schooljaar dan september verschuift ook die uiterste aanmelddatum. Dit alles is ook terug te vinden op deze pagina van de rijksoverheid: Wat zijn de toelatingseisen voor het mbo? En via deze pagina van het Kennispunt mbo onderwijs en examinering vind je de wettekst en het servicedocument over vroegtijdige aanmelddatum en toelatingsrecht mbo: Toelating.
Soms is het fijn om vooraf al te informeren wat de school van jouw keuze aan ondersteuning kan bieden. Op de website mbotoegankelijk.nl kun je scholen vinden en doorgelinkt worden naar de pagina waar die school beschrijft hoe ze ondersteuning bieden. Ook vind je er verschillende voorbeelden van wat er mogelijk is aan aanpassingen binnen het mbo.
De school heeft de plicht doeltreffende aanpassingen te doen en kan alleen een student met een beperking weigeren als de nodige aanpassingen een onevenredige belasting of (gezondheids)risico vormen en zij dit zorgvuldig kunnen onderbouwen. Het verschil tussen een studiekeuzeadvies en een afwijzing op deze uitzonderingsgrond is niet altijd duidelijk voor een (aankomend) student. Het voelt beide als een afwijzing, maar een studiekeuzeadvies is niet bindend.
Ik weet ook dat er scholen zijn die meer intakeactiviteiten vragen bij studenten die uit het voortgezet speciaal onderwijs komen. Of zelfs een tussenjaar aanbieden om aan het mbo te wennen. Als dat aansluit bij de behoefte van de student is dat natuurlijk prima. Maar het kan niet zo zijn dat een student die toelaatbaar is, meer moet investeren om aangenomen te worden vanwege diens beperkingen.
Rechtsbescherming mbo-studenten
Het wetsvoorstel voor de verbetering rechtsbescherming mbo-studenten is inmiddels definitief en op 1 augustus 2023 ingegaan. Hierin staat onder andere dat scholen verplicht zijn schriftelijke afspraken te maken en deze jaarlijks te evalueren met studenten die van wege een handicap of chronische aandoening ondersteuning nodig hebben.
Om dit te kunnen doen, is het verstandig om de vraag om ondersteuning al voor de start van de opleiding bij de school neer te leggen. Het is aan de student om hierin de keuze te maken, ook welke (medische) informatie die wel of niet deelt. Uiteraard kun je ook nog steeds ondersteuning krijgen als je later in de opleiding daarom vraagt. Het kan gebeuren dat een aandoening verergert of dat onderdelen van de opleiding zwaarder vallen dan verwacht.
Op deze pagina van de Mbo-raad vind je een document dat ik zelf erg duidelijk vind over deze rechten: FAQ Mbo-raad wet verbetering rechtsbescherming mbo-studenten. Op deze pagina van Kennispunt mbo passend onderwijs vind je een korte inhoud en links naar het wetsvoorstel zelf: Wetsvoorstel verbetering rechtsbescherming mbo-studenten.
Sommige scholen vragen enorm veel informatie die misschien al verouderd is of niet van toepassing is voor de benodigde ondersteuning. Eigenlijk mogen ze dat niet eens vragen. Kijk vooral naar dat stukje waar aanpassingen of ondersteuning bij nodig is. Die informatie is nodig om tot goede afspraken te komen.
Passend onderwijs & BPV
Er is over het algemeen heel veel mogelijk als het gaat om het aanpassen en ondersteunen bij studenten met een beperking. Zoveel dat scholen het zelf soms ook niet weten. Dan is het goed om te weten wat de kaders zijn. En waar je voorbeelden kunt vinden met mogelijkheden binnen die kaders.
Passend onderwijs in het mbo komt voort uit de wet gelijke behandeling op grond van handicap of chronische ziekte en het VN-verdrag handicap. Op deze pagina van Kennispunt mbo passend onderwijs lees je daar meer over: Wettelijke kaders.
Maatwerk bieden en tegelijkertijd voldoende uren maken op school en in stage (BPV) lijkt een lastige puzzel. Maar eigenlijk gaat het er vooral om dat de student leert wat er geleerd moet worden en is er de ruimte om af te wijken van het standaard programma. Zolang het maar niet ten koste gaat van de kwaliteit. Dat is terug te vinden in deze publicatie van de rijksoverheid: Ruimte in de regels in het mbo. En in dit servicedocument van de onderwijsinspectie: Servicedocument onderwijstijd in relatie tot jongeren met een extra ondersteuningsbehoefte.
In dit inspiratiedocument op de website van NJI lees je over voorbeelden waarbij het mbo samenwerkt met hulpverlening om passende ondersteuning te kunnen bieden: Mbo-student centraal. En dit BPV-handboek op de website van Ingrado biedt een naslagwerk waar ontzettend veel handvatten in beschreven staan: BPV-handboek. Zorgeloos naar school heeft op hun website een mbo-gids die helpt bij het in gesprek gaan over maatwerk bij studenten met een chronische aandoening: Mbo-gids.
Studiefinanciering
In het mbo heb je recht op studiefinanciering als je een BOL opleiding volgt (BeroepsOpleidende Leerweg). Daarin zit wel wat verschil tussen onder en boven de 18 jaar en welk niveau mbo gevolgd wordt. Onder de 18 jaar wordt er ook nog geen lesgeld betaald en is er geen basisbeurs, maar wel een studentenreisproduct beschikbaar. Boven de 18 jaar krijg je bij niveau 1 en 2 een basisbeurs als gift zolang je niveau 1 of 2 doet. Boven de 18 jaar bij niveau 3 en 4 is de basisbeurs een prestatiebeurs waar je 4 jaar recht op hebt en die omgezet wordt naar een gift als je binnen 10 jaar je diploma haalt. Waar studiefinanciering nog meer uit bestaat in het mbo vind je op deze pagina van DUO: Studiefinanciering. Klik daarbij vooral door naar alle onderdelen, sommige kun je openklappen en andere linken door naar een volgende pagina.
Voor studenten met een beperking of chronische ziekte zijn er verschillende voorzieningen rondom de prestatiebeurs. Zoals verlenging van de prestatiebeurs of diplomatermijn. Of het omzetten van de prestatiebeurs naar een gift. Op deze pagina van DUO vind je daar meer over: Voorziening prestatiebeurs. En in deze nieuwsbrief van OCW vind je recente wijzigingen: Wijzigingen in de studiefinanciering voor mbo-studenten.
Daarnaast is er vanuit de gemeente een studietoeslag voor studenten met een medische beperking die niet kunnen bijverdienen naast hun studie. Dit kan verschillen per gemeente, maar op deze pagina van de rijksoverheid staan minimumbedragen per leeftijd en wat meer informatie: Studietoeslag voor studenten met een medische beperking.
Alhoewel school ook gegevens doorgeeft aan DUO, is studiefinanciering iets wat je zelf aanvraagt. Soms kan de schoolmaatschappelijk werker hierbij ondersteunen als er meer nodig is dan de reguliere aanvraag. Mocht er iets niet kloppen aan de gegevens die school doorgeeft, dan is het goed om te weten dat de administratieve medewerkers minder vakantie hebben dan de studenten. Zeker de eerste en laatste week van de zomervakantie is er wel iemand beschikbaar om dit in orde te maken.
Bindend studieadvies
School is het wettelijk verplicht om in het eerste leerjaar een studieadvies te geven. Minimaal na 9 maanden onderwijs en nog voor het einde van het eerste schooljaar. Een positief studieadvies kan betekenen dat de student overgaat naar het volgende leerjaar. Of dat deze doubleert, maar wel op de opleiding blijft. Een negatief bindend studieadvies heeft grotere consequenties, dan wordt de student uitgeschreven van de opleiding omdat er onvoldoende studievoortgang is.
Langer over de opleiding moeten doen, extra ondersteuning nodig hebben, ziekteverzuim of docenten die vinden dat je het beroep niet kunt uitoefenen vanwege je beperking (zonder redelijke argumenten) zijn geen redenen voor een negatief bindend studieadvies. Toch wordt het door docenten weleens genoemd, wat bij studenten voor nog meer spanning kan zorgen.
Op de website van Mbo toegankelijk vind je wat meer over regelingen en tips met betrekking tot het bindend studieadvies: Informatie bindend studieadvies. En op deze pagina van Kennispunt mbo onderwijs en examinering is een handreiking te vinden: Handreiking bindend studieadvies.
Examinering
Elke opleiding geeft op een eigen manier vorm aan het onderwijs en de examinering. Dit is als het goed is allemaal duidelijk vastgelegd, zodat je weet wanneer je wel of niet een examen mag doen. Het is niet de bedoeling dat er andere voorwaarden gelden omdat je toevallig een beperking hebt. Wanneer bijvoorbeeld al vastgesteld is dat je klaar bent voor een praktijkexamen, kan men dat niet ineens terugdraaien. Dus ook niet omdat je misschien een periode meer ziek bent geweest.
Over dat onderscheid tussen onderwijs en examinering staat op de website van Kennispunt mbo onderwijs en examinering deze handreiking: Voorwaardelijke toetsing en examinering.
Het komt weleens voor dat iemand ervoor kiest om een niveau lager te doen dan je zou verwachten bij de vooropleiding. Vanwege beperkingen of gewoon omdat de mbo-opleiding zo leuk is. Zo kun je ook met een havo-diploma of een overgangsbewijs van 3 naar 4 havo of vwo naar het mbo. In zulke gevallen is het goed om te kijken of er mogelijkheden voor vrijstellingen of versneld examineren zijn. Wanneer er een examenonderdeel al eerder afgerond is of er vrijstelling voor is, is er ook meer ruimte om de overige onderdelen te spreiden. Zeker bij een beperkte belastbaarheid of medische afspraken onder schooltijd kan dat helpen.
Op deze pagina van Kennispunt mbo taal en rekenen vind je meer over vrijstellingen op dat gebied: Handreiking vrijstelling generieke vakken. En andere vragen en antwoorden hierover: Veelgestelde vragen. Op deze pagina van Expertisepunt Burgerschap wordt er ook ingegaan op vrijstelling voor burgerschap: Vrijstelling en maatwerk. Deze is wel meer gericht op volwassen studenten.
Aanpassingen die nodig zijn bij examens worden bij de examencommissie van de opleiding aangevraagd en vastgesteld. Hierbij wordt er gekeken naar hoe belemmeringen weggenomen kunnen worden, zonder dat het afdoet aan de kwaliteit. Examenblad mbo geeft informatie over de centrale examens in een regeling en brochure voor aangepaste examinering. Kennispunt mbo passend onderwijs heeft een servicedocument passend examineren wat gericht is op de beroepsspecifieke examens. Deze documenten worden door de examencommissie gebruikt om aanpassingen toe te kennen, maar zijn ook nuttig om vooraf in te schatten wat er nodig is aan aanpassingen om uiteindelijk te kunnen diplomeren. Want wat er aan examenaanpassingen is toegekend, moet ook beschikbaar zijn in het onderwijs wat voorafgaat aan het examen.
Waar kun je terecht met vragen?
Dit is maar een blogartikel en ik heb hier niet de ruimte om over alles de volledige informatie te geven. Maar hopelijk helpen de linkjes om de nodige informatie wel te vinden.
Veel van de websites die ik hierboven gedeeld heb, zijn gericht op het mbo zelf. Dus niet zozeer op de studenten of hun ouders. Dat maakt het soms wat lastiger te lezen. Aan de andere kant is dit wel waar scholen mee werken en waar je als student of ouder over in gesprek kunt gaan. Als je iets downloadt, bedenk dan ook dat er in de loop van de tijd wijzigingen aan toegevoegd kunnen worden. Daarom deel ik vooral linkjes en geen documenten, zo heb je zeker de laatste versie.
Heb je als student of ouder vragen, dan kun je in de eerste plaats bij de school zelf terecht. Bijvoorbeeld bij de studieloopbaanbegeleider, zorgdocent of -coördinator. Daarnaast zijn er verschillende organisaties die je misschien verder kunnen helpen, zoals:
Heb je zelf aanvullingen hierop, laat het vooral weten in de reacties!
Wat een fijne, informatieve blog! Ik ga ‘m delen.