Het begrip diversiteit is iets wat me op verschillende vlakken bezighoudt. Zo zijn er meer modellen gericht op de zorg, in dit artikel gebruik ik juist weer visies die zijn omschreven vanuit het pedagogische perspectief.
En eigenlijk maakt het voor mij ook niet zoveel verschil. Of je het het nu hebt over diversiteit in afkomst, opleiding, gender, mogelijkheden of beperkingen, elk model of visie is op meerdere vlakken toe te passen.
De vier visies op diversiteit die ik hier benoem, zijn beschreven in het boek ‘Samen verschillend’ van Anke van Keulen en Elly Singer. Dit boek is gratis te downloaden, maar ik zou het pedagogen of pedagogisch medewerkers zeker aanraden om het ook in boekvorm aan te schaffen. In dat boek wordt onder andere verwezen naar het artikel ‘Respect for diversity‘ van Glenda MacNaughton, ook een aanrader om er nog iets dieper in te duiken.
1. We zijn allemaal hetzelfde
Iedereen is gelijk en wordt gelijk behandeld, veranderingen zijn niet nodig en minderheden moeten zich aanpassen.
Hierbij moest ik denken aan het artikel wat ik las over een jongen van 5 die hetzelfde kapsel wil als zijn vriendje, zodat de juf hen niet uit elkaar kan houden. Dat de twee knulletjes nogal verschillen in huidskleur, kwam niet in hem op.
Aan de ene kant mooi dat huidskleur geen issue is voor deze kleuter. Maar aan de andere kant: ze zijn wèl verschillend, is het wel zo handig om dit zomaar te negeren?
Ook dit plaatje kwam in me naar boven: kun je een vis wel beoordelen op hoe hij in een boom klimt? Dit lijkt een extreem voorbeeld, maar toch is het hoe het vaak werkt, vooral in het onderwijs. Van kinderen wordt verwacht dat ze op alle gebieden even goed scoren, terwijl ze niet altijd alle mogelijkheden daarvoor in huis hebben.
Over de politieke partijen die deze visie nastreven, zal ik het verder maar niet hebben. Maar duidelijk is wel dat deze visie leeft onder een grote groep.
2. Speciale behoeften en aanpassing (doelgroepgericht)
Om mensen gelijke kansen te geven, wordt er hulp geboden aan degenen die afwijken van de norm, zodat ze zich beter kunnen aanpassen.
Terugkijkend op het plaatje, zou je hierbij dus moeten denken aan extra les in boomklimmen voor de vis. Of een bijlage voor passend onderwijs, zodat de leerling toch dat felbegeerde diploma kan behalen. Een doelgroepregister, zodat het voor werkgevers aantrekkelijk wordt om mensen met een beperking in dienst te nemen. Voor- en Vroegschoolse Educatie, om ervoor te zorgen dat kinderen uit een risicogroep zonder achterstand aan het onderwijs kunnen deelnemen.
De focus ligt op waarin iemand afwijkt en hoe je dat zoveel mogelijk ongedaan kan maken.
Ken je het programma Geslacht! waarin Ryanne van Dorst de grenzen tussen mannen en vrouwen onderzoekt? Alhoewel de maatschappij steeds toleranter wordt ten opzichte van gender, is het toch vooral gebruikelijk om in één hokje geplaatst te worden: man of vrouw. Niet allebei, want dat is maar verwarrend.
3. Jij bent anders dan ik
Uitgaande van begrip en tolerantie voor elkaars verschillen en overeenkomsten.
Een valkuil hierbij is dat het een cultureel uitstapje wordt, maar het begrip niet echt diepgaand is. Ik betrap mezelf er ook weleens op. Turks eten, heerlijk! Maar dat boekje over de Islam wat ik van een Turkse student heb gekregen, ligt nog steeds ongelezen in de kast. Terwijl het me vast zou helpen haar beter te kunnen begrijpen.
En iets wat voor mij nieuw is, maar schijnbaar wereldwijd voor irritaties zorgt, is ‘cultural appropriation’. Na het lezen van Toeps blog hierover, werd me iets duidelijker wat ermee bedoeld wordt: ‘Het is dus het gebruiken van elementen uit een andere cultuur, maar het wordt pas echt een probleem als de cultuur waarvan “geleend” wordt een minderheid is, en de elementen uit z’n verband worden getrokken.‘
Eigenlijk zie ik ook wel de link met de opschudding die Kylie Jenner veroorzaakte toen ze in een rolstoel poseerde. Veel rolstoelgebruikers vonden het echt niet kunnen dat zij een rolstoel als accessoire gebruikte bij een fotoshoot.
Deze visie vraagt dus nogal wat om het tot ieders tevredenheid uit te kunnen voeren. De grens tussen begrip en stereotypering is soms maar een dun lijntje.
4. Gelijke kansen, antidiscriminatie
Gelijke kansen creëren voor iedereen en onrechtvaardigheid bestrijden. Ieder mag op zijn of haar manier excelleren, zonder dat anderen zich daardoor minder voelen.
We zijn nu eenmaal allemaal verschillend, maar dat betekent niet dat we niet gelijkwaardig zijn. Deze visie gaat uit van inclusie, empowerment, het doorbreken van traditionele rolpatronen, opkomen voor diversiteit en tegen discriminatie.
En dat klinkt mooi. Maar in de praktijk zie ik soms dat groepen hierin zover doorslaan, dat ze hun rechtvaardigheid voor die van een ander plaatsen. En dan sla je toch weer de plank mis, want waar is die gelijkwaardigheid dan?
Welke visie past het meest?
Ik vind ook dat iedereen gelijk behandeld moet worden, dat het soms beter is om iemand te leren aanpassen om mee te kunnen komen met de rest, dat er begrip moet zijn voor elkaars overeenkomsten en verschillen, dat iedereen gelijke kansen zou moeten hebben en dat discriminatie niet mag. Voor mijn gevoel heeft elke visie wel een positieve invalshoek, maar zitten er wel wat haken en ogen in de uitvoering ervan.
En dat maakt dus dat ik niet kan kiezen. Mijn visie op diversiteit is nogal divers en verschilt per situatie. Je kan niet altijd maar op je eilandje anders zitten te zijn. Het is geven en nemen, allebei een stapje naar elkaar toe. En soms is de één nu eenmaal beter in iets dan de ander. Ik vind ook dat daar een stukje waardering voor mag zijn, dan maar even niet gelijkwaardig. Maar vooral genieten en leren van elkaars verschillen, want als we allemaal hetzelfde zouden zijn, zou het maar een saaie boel zijn!