Vorige week las ik een artikel over Pieter (en hier nog een keer), die niet op hulp zit te wachten, maar dit vaak wel opgedrongen krijgt, omdat hij een rolstoel gebruikt. Het artikel werd veel gedeeld door rolstoelgebruikers in mijn social medianetwerk. Veel van hen konden zich vinden in de frustratie van Pieter, maar er zijn ook genoeg mensen die hulp van anderen wèl waarderen.
In de reacties onder het artikel kwamen ook verschillende uitersten naar voren. Om even twee voorbeelden te geven:
‘Ik kijk nu wel uit voordat ik zo’n invalide eikel help. Ik was juist door m’n ouders zo opgevoed om anderen te helpen. Ik laat ze tegenwoordig maar in hun eigen handicap gaarkoken! De deur houd ik ook niet meer open voor ze.’
‘Mensen die eruit zien alsof ze ergens hulp bij kunnen gebruiken, zal ik het altijd aanbieden. Oud, gammel, rollator, reumahanden, klein, verward, verdwaald klein kindje en dus ook diegenen die in een rolstoel zitten.’
Aan die eerste reactie wil ik niet eens mijn energie verspillen. Af en toe komt er gewoon een schreeuwlelijk voorbij die wat aandacht wil en die kun je het beste negeren.
Maar in de tweede reactie zie ik wel dat die persoon het goed bedoeld, maar dit kan voor mensen in een rolstoel toch anders overkomen. En dat is wèl de moeite waard om verder op in te gaan.
Onhandig in de omgang
Bij Pauw ging het gesprek hierover door en ik vond dat Lucille Werner hierbij de spijker op zijn kop sloeg. Mensen bedoelen het vaak goed met het aanbieden van hulp, maar zijn wat onhandig in de omgang met mensen met een beperking. Daarbij ziet zij het ook als taak van mensen met een beperking om hier opener over te zijn. Ze willen anderen niet tot last zijn, juist afhankelijk zijn, maar maken zichzelf onzichtbaar daardoor. Door opener te zijn en te laten zien dat niet iedereen met een beperking hetzelfde is, wordt het voor anderen helderder hoe hiermee om te gaan.
Niet zo lang geleden schreef ik over ongepast gedrag waar je mee te maken krijgt als er iets anders aan je is. Daar gaf ik al aan dat ik vragen over mijn beperkingen juist waardeer, liever dan dat mensen het zelf gaan invullen. En ik denk hetzelfde over het aanbieden van hulp: vraag gewoon of de hulp welkom is.
Beeldvorming over mensen met een beperking
Wat ik een sterk punt van Pieter in dit gesprek vond, is de beeldvorming over mensen met een beperking. Dat deze vaak passief afgebeeld worden, terwijl echt niet alle mensen met een rolstoel passief zijn. Lucille ziet hier weer een voorbeeldrol weggelegd voor mensen met een beperking: laat zien dat je niet zo passief bent als het beeld dat zo vaak geschetst wordt.
Uit veel reacties onder het artikel komt naar voren (even heel bagatelliserend) dat een rolstoel betekent dat je hulpbehoevend bent en wanneer je aangeeft dat dit niet zo is, ben je een eikel.
Dat dit beeld niet altijd klopt met de werkelijkheid, is bijvoorbeeld ook te zien aan SUE, Elianne en Rosita (even doorklikken als je hun kijk hierop wilt lezen).
Kom niet ongevraagd aan andermans rolstoel
Wat ik in veel reacties van rolstoelgebruikers terug las en waar ik het heel erg mee eens ben: kom niet ongevraagd aan andermans rolstoel. Gewoon niet.
En al bedoel je het nog zo goed: als er een wesp op je kruis zit, probeer ik jou daar ook niet van te redden door ‘m dood te trappen. Het klinkt misschien als een rare vergelijking, maar vanuit mijn perspectief voelt dit wel zo: ongemakkelijk en pijnlijk.
Als ik gebruik maak van mijn rolstoel, dan doe ik dat om het gedeelte vanaf mijn heupen naar beneden rust te geven. Op het moment dat iemand mijn rolstoel beetpakt en ‘m beweegt op een manier die ik niet gewend ben, gaat er van alles in mijn onderlijf verschuiven. In het minst erge geval levert mij dat een naar en instabiel gevoel op en in het ergste geval levert het een subluxatie met veel pijn op. Of er gaat iets kapot aan de rolstoel, of de rolstoel kiept om, omdat de duwer geen idee heeft met wat voor rolstoel hij te maken heeft.
Er zijn wel momenten dat ik een ander mijn rolstoel laat duwen. Op die momenten heeft mijn bovenlijf ook even rust nodig en span ik mijn spieren zo aan, dat ik de onverwachte bewegingen op kan vangen. Die momenten (en personen) kies ik graag zelf. En in sommige gevallen werkt het voor mij dan gewoon beter om uit mijn rolstoel te stappen en zelf mijn rolstoel te duwen.
De grens tussen beleefdheid en betutteling
De vraag is wat je wil bereiken met het aanbieden van hulp. Wil je dat die persoon zich gezien en gewaardeerd voelt? Of wil je vooral laten zien hoe behulpzaam jij bent en maakt het je niet uit hoe de ander zich daaronder voelt?
Pas geleden had ik een training op mijn werk waarbij de trainer een werkvorm had die staand uitgevoerd moest worden. Ze was niet heel erg op de hoogte van mijn beperkingen, maar wist wel dat ik moeite heb met lang staan, lopen of zitten. Haar vraag naar mij: ‘Gaat dat lukken?’ is misschien maar een klein voorbeeld, maar hierbij laat ze wel zien dat ze oog heeft voor mij en mijn beperkingen en de keuze vervolgens bij mij neerlegt. Als ze had gezegd dat ik mocht blijven zitten en niet mee hoefde te doen, had ik me wel betutteld gevoeld.
Oog voor een ander, maar daarbij dus ook oog voor zijn of haar zelfredzaamheid, valt wat mij betreft onder beleefdheid en èchte behulpzaamheid. Want in dit geval help je de ander echt verder.
Wanneer je een ander iets uit handen neemt, zonder dat je je überhaupt hebt afgevraagd of diegene het zelf kan, ben je aan het betuttelen. Op die manier help je een ander niet verder, maar neem je juist zijn of haar zelfredzaamheid af.
Alleen blijft het lastig om mensen een spiegel voor te houden wanneer ze anderen betuttelen. Want wie wil nou horen dat je eigenlijk niet een ander aan het helpen bent, maar alleen jezelf?
Ik kan hier nog wel duizenden woorden meer aan wijden, betutteling is iets wat op zoveel meer vlakken voorkomt. Betutteling van leerlingen, kinderen, ouderen, enzovoort.
Wanneer voel jij je betutteld?
Goed dat je het ook vanuit jou optiek belicht. Bij Nijmeegse Vierdaagse zag ik zelfs mensen rollen met tekst op rug dat ze niet geduwd wilden worden. Ik snap dat; je kiest voor deze uitdaging. Toen interessante gesprekken gevoerd. Belangrijkste: elkaar in elkaars waarde laten.
Bij die vierdaagse kan ik het me helemaal voorstellen dat ze er niet op zitten te wachten!
Interessant artikel!
Moet eerlijk bekennen dat ik het soms lastig vind, wel of geen hulp aan bieden. Tegenwoordig vraag ik of ik kan helpen als ik het gevoel heb dat mijn hulp wel eens gewenst of nodig zou kunnen zijn. Onlangs in het centrum een deur waarvan ik weet dat die erge zwaar gaat, ik twijfelde of ik zou helpen maar besloot het te vragen.
Vorige week in de supermarkt, deze mevrouw kon opstaan om iets te pakken maar het bleek helemaal achter in het schap te staan en dat ging niet. Toen mijn dochter het zag gebeuren kreeg ik een por met de vraag, mama wil jij niet helpen. Ik heb het gevraagd en ook daar was het gewenst.
Maar soms is het gewoon lastig, nu ben ik ook wel een ‘helpend’ iemand en ja… ik besef me dat het soms misschien niet zo handig is.
Zolang je het eerst vraagt en niet zomaar iemand iets uit handen neemt, denk ik dat je gewoon goed bezig bent hoor!
Natuurlijk kunnen er altijd mensen zijn die er geïrriteerd van raken als ze die vraag al tig keer hebben gehoord, maar dat kun je ook niet ruiken, toch?
Klopt is ook zo! Probeer op basis van wat ik zie en boel te beslissen…. het zal ongetwijfeld wel eens “verkeerd vallen”. Blijft een lastig punt!
Zolang mensen het vragen vind ik het niet zo erg. Als ze zomaar gaan doen of me iets uit handen nemen omdat ik een slechte dag heb, kan ik daar niet zo goed tegen. Zelfs met mijn man gaat dat weleens mis. Als ik slecht loop vanwege een ontsteking of doordat mijn spieren niet zo goed willen door de ontsteking in mijn bloed vindt hij dat ik maar kalm moet blijven liggen, terwijl ik toch graag het liefst alles zelf wil doen. Als ik dan met moeite opsta en hij zegt: Nou ga eens rustig liggen!, dan kan ik daar boos om worden, terwijl het wel goed bedoeld is.
Hmm, ik heb het artikel van Pieter eens even teruggelezen. Ik zou zelf ook die stoel aan de kant schuiven. Ik zou niet van de andere kant van de zaak naar diegene rennen, maar als ik ernaast sta is het een kleine moeite en kan hij met de rolstoel lekker doorrollen. Goedbedoeld, maar ik snap dat het betuttelend over kan komen. Ik vraag het eigenlijk altijd of ik kan helpen, ik denk niet dat iedereen zich er bewust van is dat het betuttelend over komt. Enne aan andermans spullen zitten doe je gewoon niet, dus ook niet aan een rolstoel 😉
Ik herinner me het verhaal van Pieter en vond het destijds goed dat hij het onderwerp bespreekbaar maakte. Negatieve reacties houd je altijd. Zolang mensen gewoon vragen of ik hulp nodig heb,vind ik het prima. Met helpen is helemaal niets mis, zolang het diegene ook écht helpt! Ik raak wél geïrriteerd als mensen na mijn ‘nee’ alsnog wél iets gaan doen. Dat komt wel vaker voor. Gewoon je hulp blijven aanbieden en als je ‘nee’ hoort, heb jij jouw deel gedaan. Vooral niet ongevraagd aan iemand komen, dat zou je (als niet-gehandicapte) ook niet accepteren denk ik? Een stoel wegschuiven zodat iemand er langs kan, zou je lijkt me ook doen voor mensen die wel op twee benen staan maar ergens niet goed langs kunnen.